"Kur dola nga 'ferri' kisha humbur 33 kg. Njerëzit u detyruan të pinin urinë, të hanin bojë këpucësh"

Kur 67 vjeçari Ramiz Tiro u lirua më në fund nga kampet e përqendrimit të drejtuar nga forcat kroate gjatë luftës në Bosnje dhe Herzegovinë në vitin 1994, ai u ndje si një kafshë.

I lodhur dhe i dehidruar, ai kishte humbur 33 kg. Duke kaluar 262 ditë në "ferr", siç e përshkroi ai, kishte bërë që të harronte të ndihej si qenie njerëzore.

"Mendova se nuk do të dilja i gjallë, sepse ju humbisni shpresën," tregon Tiro për Al Jazeera.

"Isha torturuar kaq shumë, ata më bënë si një kafshë. Kishte tortura psikologjike, uri, etje, punë pa pushim në vijën e frontit mes goditjeve. Nuk ndihesha sikur do të mbijetoja dhe se do të kishte ndonjëherë fund për këtë". 

Ishte nën udhëheqjen e të ashtuquajturit statujës kroate të kohës së luftës "Herceg-Bosna" dhe ushtrisë së saj (HVO) si mijëra myslimanë boshnjakë u nxorën nga shtëpitë e tyre dhe u transferuan në një rrjet të kampeve të përqendrimit ku ata ishin rregullisht keqtrajtuar - duke duruar rrahjet më të rënda, tortura, urinë, etjen dhe të tjerë u vranë.

Të paraburgosurit u detyruan të kryenin punë të rrezikshme në vijën e frontit për llogari të HVV-së, për të ndërtuar kalatë dhe për të marrë trupa të vdekur - dhe u detyruan të shërbenin si mburoja njerëzore, siç u konfirmua nga Gjykata Penale Ndërkombëtare për Ish-Jugosllavinë (ICTY) në vitin 2017.

Disa të burgosur u detyruan të pinë urinën e tyre, të tjerët u detyruan të hanë bojën e këpucëve dhe barin nga toka, një i ndaluar tjetër ishte nënshtruar goditjeve elektrike

Në një rast tjetër, policia ushtarake kroate e detyroi një boshnjak për të lëpirë gjakun e tij në dysheme, kështu që "gjaku i një 'Balija' [fjala nënçmuese për një mysliman boshnjak] nuk mbetet në tokën kroate", i thanë atij.

Në këto kushte, Tiro, si i burgosur numër 320243, kaloi nëntë muaj mes 1993 dhe 1994 në tre qendra të paraburgimit duke përfshirë "Dretelj", kampin më famëkeq në ish-kazermën e Ushtrisë Kombëtare Jugosllave (JNA) në të ashtuquajturën Republika Kroate e Herceg-Bosnjës.

Java e kaluar shënoi 25 vjetorin e shpalljes së "statujës së panjohur" të Herceg-Bosnjës si një republikë kroate, ku Mostari u caktua si kryeqytet.

Ajo u formua në Bosnje dhe Herzegovinë në vitin 1991 me qëllim të shkëputjes nga Bosnja dhe Hercegovina dhe të bashkohej me Kroacinë.

Në nëntor 2017, ICTY dënoi gjashtë zyrtarë të lartë të Herceg-Bosnës në 111 vjet burg.

Kroacia ishte gjithashtu bashkëpunëtore në NPK, tha ICTY.

Krimet e kryera kundër myslimanëve midis 1993 dhe 1994 "nuk ishin akte të rastit të disa ushtarëve të padisiplinuar", tha ICTY në vitin 2013.

"Përkundrazi, këto krime ishin rezultat i një plani të hartuar nga anëtarët e NPK-së, qëllimi i të cilit ishte të hiqte përgjithmonë popullsinë myslimane nga Herceg-Bosnja".


EMISIONET